Özlem (Yan) Devrim hakkında
2010 yılında “trendlerin ve dönemsel eğilimlerin ürünler
üzerindeki etkileri” konusunda yazdığı yüksek lisans tezi ile, ülkemizde
trendler alanındaki ilk akademik çalışmayı yaptı. Birçok yarışma ve projede
danışma kurulu / jüri üyelikleri ile üniversitelerde yarı zamanlı öğretim
görevleri yaptı / yapıyor. Tasarım
Yönetimi ile Trend Yönetimi alanlarında
seminer ve konferanslar veriyor. Sanat,
moda, trendler, tasarım felsefesi ve benzer konularda yayınlanmış pek çok makalesi var. Gelecek(ler) çalışmaları (futures studies) bağlamında trendler konusunda ipuçları taşıyan
akademik araştırmalarının bir kısmını, birincil kaynaklarını vererek trendsSoul
adlı sitesinde paylaşıyor.
Trend
ve Trend uzmanlığı çok konuşulan ama gerçek anlamda bilinemeyen bir konu. İşin
uzmanı olarak, trend nedir, nasıl oluşturulur?
Günümüzde
hemen her alanda, her uzmanlık dalında bir “tamlayan” olarak karşımıza çıkan trend kelimesi, gelip geçici heveslerin
ifadesinden uzgörü tahminlerine kadar, her bir farklı durumu betimlemek için kullanılan, geniş
frekanslı algı alanına sahip bir kavramdır. Yükselen ve alçalan her türlü
(sanatsal, ekonomik, politik, sosyolojik…) eğrisel hareketin göstereni olarak kullanılır.
Trend kavramı iki, beş ve on yıl içinde toplumun
büyük bir çoğunluğu tarafından sorgulanmadan kabullenilerek uygulanan (alışkanlığa
benzer) her tür davranışları, hareketleri, tepkileri, durumları... tanımlamakla
birlikte dilimizde çoklukla “moda” ile karıştırılmaktadır. Moda, uygulamalı
sanatların bir dalı olarak, trendin bir çıktısıdır (fashion trends).
Trendlerin
nasıl oluşturulduğu, pek çok girdiye bağlı/bağımlı bir konudur. Yerel ve global
trendlerin çıkış nedenleri de birbirlerinden taban tabana farklıdır.
Trend(leri) oluşturmak, asla ve asla tek bir kişinin (global ölçekte tek bir
kurumun) gücü ve sınırlarını aşar. Trendsetter
(trend belirleyici) kavramı ile tanımlanan bireyler ve kurumlar, topluca
(aralarında anlaşarak) trend hareketlerini başlatırlar.
Trend uzmanı (kendi
alanında) trendler daha tomurcuk halinde iken (global ölçekte) görebilen ve danışmanlığını
yaptığı kişi veya kuruluşların ürünlerini, yöntemlerini, sistemlerini...
geleceğe yönelik şekillendiren kişidir. Olmuş bitmiş (uygulanmakta olan)
trendlere uyum sağlamak, rekabette yarar sağlamaz.
Trend
uzmanlığına giden yolda tasarımcılar nelerle karşılaşırlar okurlarımız için
anlatır mısınız?
Trend uzmanlığı, işletme / iletişim
/ pazarlama / sosyoloji / siyaset... gibi her alanda söz konusu olan bir
kavramdır. Moda kavramını da dışarıda
bırakıp tasarım ve tasarımcı kavramlarının içeriğini
daraltarak "endüstriyel
tasarım" ile kısıtlanmış dar alanda sorunuza kısaca cevap vermeden
önce ilk söylemem gereken şey, kişinin (veya kurumun) öncelikle kendi
mesleğinde "uzman" olması gerektiğinin ilk ve vazgeçilemez ön koşul
olmasıdır. Mesleğinde uzman
ol(a)mayan, o meslek alanında trend
uzmanı da ol(a)maz. İkinci koşul,
global ölçekte takip ve analitik düşünce ile olasılıklar hesaplarını, yani bilimsel anlam içeren (ispatlı) varsayımları
üretebilme yetisidir. Kainatta hiçbir şey mutlak değildir fakat mutlağa çok
yaklaşabilen varsayımlar (olasılıklar) üretilebilir. Burada en kritik nokta, kainatta var olan
canlı veya cansız her şeyin, kendine özgü bir geleceği olduğunu asla
unutmamaktır. Yani kainatta tek bir gelecek yoktur, gelecekler vardır; kainatın
da kendisinden başlamak üzere, içeriğindeki en küçük parcacığa kadar her şeyin
kendine özgü bir geleceği vardır.
Bu bağlamda bir endüstriyel
tasarımcının ilk açmazı, trend uzmanlığı yolunda kendisine verilmiş ve/veya
verile(bile)cek hiçbir eğitimin olmamasıdır. Trend uzmanı olabilmek için hem
mühendis, hem sanatçı olmak da yetmez;
psikolog ve hatta filozof ve yazar... da olmak gerekir. Çünkü (bence) dünyanın bu en zor
mesleğinde, patronların (karar mekanizmalarının) dışında, dünyanın en narin
tasarımcıları ve en yetenekli mühendisleri ile işbirliği içinde çalışmak ve
uyum sağlamak mecburiyeti vardır. Uzmanlığını bir kenara bırakalım, teknolojiye
bağlı ve bağımlı olan bu mesleğin en basit halini bile herkes yapamaz. Herkes
doğuştan tasarımcıdır; tasarım yeteneği ile donatılmış bir beyinle doğarız
fakat herkes profesyonel anlamda tasarımcı
olamaz. Herkes kendi dilini konuşur, ana rahminde dilinin seslerini duyar
fakat herkes yazar olamaz. Her
ikisinin de ortak yanı, analitik düşünce zorunluğudur.
Bu bağlamda endüstriyel tasarım mesleği, salt
sanat değildir.
Yılın
trendlerini belirlerken, hangi noktalardan yola çıkarsınız
Endüstriyel
tasarımcıların sanatçı olmadığı ama sanattan beslendiği temel gerçeğinde olduğu
gibi trend uzmanlarının da birer kahin
olmadıkları kesindir. Geleceği okumak / öngörmek, trendleri belirlemek başlıbaşına
bir ihtisas işidir ama istisnasız her konuda ihtisası gerektirir. Hiçkimse kendi başına trend oluşturamaz fakat
bazıları trendleri önceden belirleyebilir; bu ender kişilerden biri olduğumu
düşünüyorum. Hangi noktalardan yola çıktığım sorusuna ise sizi gülümsetecek bir
cevap verebilirim ancak: bütün noktalardan... Şaka bir yana, trendleri
belirleyebilmek, depremleri belirleyebilmek kadar zor ve çoğu zaman
imkansızdır. Deprem bölgeleri kesinlikle bilinir ama bütün bölgelerde
kesintisiz ve hassas ölçümler yapmadıkça, depremin yerini ve zamanını önceden
tahmin etmek mümkün değildir. Bu bağlamda ben, trendleri kaçırmış şirketleri,
depreme yakalanmış çürük binalara benzetirim.
Ev&Stil fuarındaki çalışmalarınız hakkında
bilgi verir misiniz?
Ev&Stil
fuarının ilk çalışmalarına 2015-2016 dekorasyon trend şifrelerini oluşturarak
başladım. “Contemplation of Nature” yani “Doğanın Tefekkürü” ana temasının
altında kurguladığım trend şifrelerimde 2002 yılında yazdığım ilk makaleme (Tasarım Kavramı Üzerine bir Deneme)
atıfta bulunarak ana temayı Doğanın
Tasarımları ve İnsanın Tasarımları olmak
üzere ikiye ayırdım. Makaleden
birkaç alıntı ile temayı açıklamaya çalışayım:
“Tasarım, en mükemmel örnekler
ile doğa tarafından yapılmış olduğunda göre benzersiz,
hayranlık verici, kusursuz özellikleri ile bir sanat eseridir... Sanatın ne olduğu sorusu, sanat eserinin nasıl ve
nice olması gerektiğini içeren tüm sorular, doğanın tasarımlarında en
tartışmasız/doğru cevaplarını bulur.... İnsanın tasarımları ölümlü, doğan tasarımları ölümsüzdür... İnsanoğlu, sadece
eserlerini değil, yöntemlerini de kopyalar doğanın.... Düşüncenin henüz
üretmediği fakat kendi içinde yarattığı şey, tasarımdır ve soyuttur, henüz var olmamıştır fakat vardır!.. O bir ruhtur ve düşüncenin kendisini somuta
üflemesini bekler.”
Özlem Devrim
Trend Uzmanı - Endüstriyel Tasarımcısı
www.ozlemdevrim.com
